Waterkwaliteit in de vijver

Groen, troebel in plaats van helder water en slecht presterende waterplanten maakt het minder leuk om naar de vijver te kijken. Hoewel een biologisch evenwicht niet van de ene op de andere dag ontstaat, kunt u door actief in te grijpen de vijver helpen dit evenwicht eerder te bereiken en te behouden. Er zijn enkele waarden die, ook door uzelf, gemeten en direct danwel indirect aangepast kunnen worden. Het gaat dan om de meest bekende zuurgraad (pH-waarde), de totale waterhardheid (gH-waarde) en de karbonaathardheid (kH-waarde).

Relatie tussen de gH-, kH- en pH-waarde in de vijver

Zoals alles op aarde staan ook de verschillende processen in de vijver die samen de waterkwaliteit bepalen met elkaar in verbinding. De waterplanten in de vijver hebben mineralen en koolstofdioxide (CO2) nodig om te kunnen groeien en zuurstof te produceren hetgeen door andere organismen (waaronder bacteriën en vissen) weer wordt omgezet in koolstofdioxide. Calcium en magnesium (tesamen bepalend voor de gH-waarde) bindt zich aan het overschot aan koolstofdioxide (alsmede andere stoffen als metalen en fosfaten). In dit proces ontstaat carbonaat, waarvan het gehalte in de vijver wordt weergegeven met de kH-waarde. Planten kunnen vervolgens bij een tekort aan koolstofdioxide dit weer onttrekken aan het carbonaat. De pH-waarde of zuurtegraad van het vijverwater (concentratie hydronium-ionen) is in tegenstelling tot de gH-waarde en de kH-waarde niet direct te beïnvloeden maar wordt mede bepaald door deze waarden.

Symptomen van slechte waterkwaliteit

Zowel de helderheid van de vijver als gezondheid van vijverplanten en vissen komt in gevaar bij sterk van aanbevolen waarden afwijkende metingen. Enkele symptomen/gevaren zijn:

• Te veel waterplanten/algen: tekort aan koolstofdioxide (te hoge pH-waarde)
• Afstervende waterplanten: tekort aan koolstofdioxide (CO2)
• Witte aanslag op planten: teveel kalk (te hoge pH-waarde)
• Verkleurende/ongezond ogende vissen: te zuur of te basisch; tekort aan mineralen
• Onverwacht plotselinge vissterfte: ammoniakvergiftiging
• Nieuwe vijver: tekort aan mineralen en nitrificerende bacteriën

gH-waarde (totale hardheid)

De gH-waarde, het gehalte aan calcium en magnesium, wordt uitgedrukt in Duitse graden (DH) waarbij één Duitse graad staat voor 17,9 milligram calciumcarbonaat per liter vijverwater. Onder andere door de voortdurende toevoer van zacht regenwater en eventueel te zacht leidingwater, daalt de gH-waarde van een vijver waardoor het waarschijnlijker is dat uw vijver een te lage Gh-waarde heeft dan een te hoge. De planten in uw vijver zullen beter groeien bij een gH-waarde van tenminste acht. Echter mede in verband met de voortdurende daling van de gH-waarde is het aan te bevelen een hogere waarde, bijvoorbeeld tussen de tien en dertien, aan te houden.

De gH-waarde kan onder meer worden verhoogd met het product GH-Plus.

kH-waarde (carbonaathardheid)

De kH-waarde, de hoeveelheid koolzuurgebonden calcium en magnesium, wordt eveneens uitgedrukt in Duitse graden (DH). Het carbonaat gehalte kan als het ware gezien worden als een koolstofdioxidebuffer welke een stabiele groeiomgeving voor de vijverplanten met zich brengt. Het is aan te bevelen een waarde tussen de vier en acht Duitse graden aan te houden. De kH-waarde kan onder meer worden verhoogd met het product KH-Plus.

pH-waarde (zuurtegraad)

Een juiste pH-waarde (zuurgraad), mede bepaald door de hoeveelheid koolstofdioxide(CO2) in het vijverwater, is van groot belang voor een gezonde vijver. Het beste kan een pH-waarde tussen de 7 en 8,5 worden aangehouden. Een te lage pH-waarde kan ontstaan door onder meer rottend organisch afval, turf, een te lage gH-waarde en kH-waarde, te weinig bacteriën of te weinig zuurstofplanten. Naast het aanpassen van deze factoren kan een deel van het vijverwater worden ververst en extra worden belucht met bijvoorbeeld een beluchtingspomp.

Een te hoge pH-waarde (basisch) kan onder andere ontstaan door een teveel aan kalk, teveel zuurstofplanten en algen. Om de pH-waarde te laten dalen kan een deel van het water worden ververst, enkele zuurstofplanten kunnen worden verwijderd alsmede algen (bijvoorbeeld met een anti-algenmiddel) en een mogelijk aanwezige beluchtingspomp of waterval kan worden uitgezet. Eventueel kan het product PH-Min worden toegevoegd. In een gezonde vijver kan 's morgens en 's avonds een verschillende pH-waarde worden waargenomen. De waarde zal in de ochtend lager zijn dan 's avonds doordat planten gedurende de dag CO2 verbruiken.

Mineralen in de vijver

Om gezond te blijven en te kunnen groeien hebben waterplanten, vissen en alle andere in de vijver levende organismen voedingsstoffen nodig waaronder verschillende mineralen. Omdat anders dan in een natuurlijke omgeving er meer mineralen worden verbruikt dan er bij komen, is het aan te bevelen vooral bij het opstarten van een vijver mineralen toe te voegen. Bij een tekort aan noodzakelijke mineralen kunnen planten achterblijven in groei of afsterven en kunnen vissen kieuw-, vin- en huidproblemen krijgen waaronder verkleuring. De mineralenbalans kan op peil worden gebracht met onder meer het product Mineral-Plus.

Bacteriën in de vijver

Voor de afbraak van schadelijke stoffen en de omzetting in voor de planten nuttige stoffen zijn bacteriën nodig. De bacteriën zitten in de vijver zelf alswel in een eventueel aanwezig biologisch filter. Vooral in een vijver die net wordt opgestart kunnen deze onvoldoende aanwezig zijn om de proces goed te laten verlopen. Bij afwezigheid van de juiste bacteriën wordt het omzettingsproces van ammonium naar ammoniak, nitriet en vervolgens het door planten te gebruiken nitraat voorkomen waardoor vissen zonder duidelijke symptomen door vergiftiging kunnen sterven. Het streefgehalte aan ammonium, ammoniak en nitriet in het vijverwater is daarom nul. Hogere waarden dan deze kunnen behalve door een tekort aan bacteriën onstaan door een teveel aan vissen of rottend organisch afval in het water. Het aantal bacteriën in de vijver kan worden verhoogd met onder andere het product Bacterial.

Testen van gH-, kH-, en pH-waarden

Voor het meten van de gH-waarde, kH-waarde, pH-waarde en de hoeveelheid nitriet, nitraat, ammonium en ammoniak zijn diverse testkits op de markt. Zo bestaan er elektronische testapparaten, druppeltests en tests die met meetstrips werken. Om ervaring op te doen en inzicht te krijgen in oorzaak/gevolg kan het handig zijn de gemeten waarden te noteren en te bewaren voor latere vergelijkingen. Een maandelijkse test is normaal gesproken voldoende. Bij bijzondere/ingrijpende omstandigheden is het beter wat vaker te testen.

Waarschuwingen en tips

• Meet regelmatig (bijvoorbeeld maandelijks) zodat u niet voor vervelende verrassingen komt te staan.
• Houd bij bijzondere omstandigheden zoals veel regenval (verzuring) of aanpassingen aan de vijver de waarden extra in de gaten.
• Mede met het oog op de gevoeligheid van vissen voor plotselinge wijzigingen is het aan te raden de samenstelling van het vijverwater niet ineens drastisch te wijzigen. Lees de gebruiksaanwijzing van de producten zorgvuldig en gebruik deze bij voorkeur niet gelijktijdig.